تعلیق مجازات

در این مقاله به موضوع تعلیق ( معلق کردن یا اجرا نشدن )مجازات می پردازیم

هدف تمام مکاتب حقوقی و کیفری جهان از مجازات مجرمین علاوه بر تامین امنیت جامعه بازپروری و تادیب مجرم و اصلاح و بازگرداندن دوباره وی به جامعه است یکی از راهکارهایی که در نظام های حقوقی دنیا در این خصوص پیش بینی شده است موضوع عدم اجرای موقت یا دائم مجازات مجرم است  که اصطلاحا به آن تعلیق مجازات می گویند.

بنابراین در یک تعریف ساده و خلاصه از تعلیق مجازات می توان گفت:

تعلیق مجازات یعنی اینکه مجازات مجرم به‌طور موقت و در مدت زمانی مشخص اجرا نشود؛ و هدف از چنین عملی فرصت دادن به متهم است تا حتی با وجود سوءِپیشینه بتواند به حالت اولیه و عادی زندگی و اجتماع بازگردد.

یکی از مزایایی استفاده از این تاسیس حقوقی و قانونی علاوه بر دادن فرصت به مجرم برای بازیابی زندگی خود این است که مجرم در محیط مضر زندان قرار نگیرد.

زیرا در اکثر موارد محرز شده است که نه تنها مجازات زندان نمی‌تواند در تأدیب و بهبود وضعیت فرد مفید باشد بلکه اغلب اثرات خطرباری همراه دارد، زیرا که مجرم در اثر ارتباط با محیط آلوده‌ی زندان و تبهکاران حرفه‌ای صاحب تجارب مجرمانه می‌شود.

به همین دلیل تعلیق مجازاتِ فردی که محکومیت کیفری مؤثر داشته باشد و سابقا هم زندان رفته باشد بی‌اثر خواهد بود.

“مدت تعلیق در قانون مجازات جدید ۱ تا ۵ سال است”

یعنی اینکه قاضی تحت شرایطی که در ادامه بیان خواهد شد اجازه دارد مجازات مجرم را از یک تا پنج سال مشروط کند و در رای قید می کند که اگر مجرم مثلا  تا دو سال از تاریخ صدور حکم مرتکب جرم جدیدی نشود اجرای مجازات جرم حاضر برای همیشه منتفی خواهد بود.

البته ناگفته نماند که صدور قرار معلق نمودن اجرای مجازات به معنای برائت کامل از نتایج جرم نیست، بلکه مجرم تنها از جنبه‌ی عمومی مجازات رهایی می‌یابد و جنبه‌ی خصوصی مجازات فقط در صورت گذشتِ شاکی خصوصی زایل می‌شود وگرنه آن بخش از مجازات که مربوط به حقوق شاکی خصوصی است همچنان ادامه می‌یابد.

چنانچه محکومی که اجرای مجازاتش معلق شده برای اولین بار از دستورات دادگاه بدون عذر موجه تخلف کند، دادگاه یا به مدت تعلیق او یک تا دو سال اضافه می‌کند یا قرار تعلیق را لغو می‌کند.

منظور از دستورات دادگاه در قرار تعلیق مجازات چیست؟

1_حضور به موقع در زمان و مکان تعیین شده توسط مقام قضایی یا مددکار اجتماعی ناظر

2_ ارائه‌ی اطلاعات و اسناد و مدارک تسهیل کننده‌ی نظارت بر اجرای تعهدات محکوم برای مددکار اجتماعی

3_ اعلام هرگونه تغییر شغل، اقامتگاه یا جابه‌جایی در مدت کمتر از پانزده روز و ارائه‌ی گزارشی از آن به مددکار اجتماعی

4_کسب اجازه از مقام قضایی به منظور مسافرت به خارج از کشور

_تعلیق مجازات به دو نوع تقسیم می شود_

الف _تعلیق مجازات ساده

در این نوع از تعلیق مجازات ، مجرم در مدت مشخصی از زمان و بی‌هیچ قید و شرطی از مجازاتِ جرم خود معاف می‌شود و چنانچه که در این مدت معین جرم جدیدی مرتکب نشود از تحمل مجازات کاملا معاف می‌شود وگرنه باید مجازات مورد حکم اجرا شود.

ب _تعلیق مراقبتی

در تعلیق مجازات مراقبتی، مجرم علاوه بر رعایت شرایط تعلیق ساده، باید الزاماتی را در مدت معینی، از طرف دادگاه رعایت نماید و در صورت انجام دستورات دادگاه از مجازات معاف می‌شود و در غیر این صورت مجازات می‌شود.

_شرایط تعلیق اجرای مجازات_

دادگاه صادر کننده‌ی حکم برای به‌ استفاده از تعلیق اجرای مجازات محدودیت‌هایی دارد و تنها پس از احراز بعضی از شرایط شکلی یا ماهوی اختیار اجرای تعلیق مجازات را دارد.

اول _ شرایط ماهوی تعلیق مجازات

1_ محکومیت‌های تعزیری

اولین شرط تعلیق مجازات در قانون مجازات اسلامی، تعزیری بودن محکومیت مجرم است.به این معنی که قانونگذار اجازه استفاده از این امتیاز حقوقی را تنها شامل حال جرائم تعزیری دانسته است.

در مجازاتِ حدی تعلیق مجازات وجود ندارد، زیرا حد پس از اثبات باید اجرا شود.

منظور از مجازات تعزیری و حدی اینست که اعمال و رفتاری که در شرع مقدس اسلام جرم دانسته شده و برای آن مجازات پیش بینی شده است مجازات حدی گفته می شود مثل شرب خمر یا زنا و مجازات تعزیری به مجازات هایی گفته می شود که در شرع مقرر یا پیش بینی نشده است بلکه این حاکم اسلامی است که در گذر زمان و برحسب اوضاع و شرایط جامعه انجام برخی از امور را جرم دانسته و برای آن مجازات پیش بینی کرده است مانند قتل غیر عمدی ناشی از تصادفات رانندگی

“با توجه به قانون مجازات فعلی در جرایم درجه سه تا هشت می توان از تاسیس حقوقی تعلیق مجازات استفاده نمود”

برابر ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392/2/1_ مجازات های تعزیری به هشت درجه تقسیم می شوند:

–درجه 1

حبس بیش از 25 سال . جزای نقدی بیش از 100/000/000 تومان . مصادره کل اموال . انحلال شخص حقوقی(شرکت) .

_درجه 2

حبس بیش از 15 تا 25 سال . جزای نقدی بیش از 55 میلیون تومان تا 100 میلیون تومان .

_درجه 3

حبس بیش از 10 تا 15 سال . جزای نقدی بیش از 36 میلیون تومان تا 55 میلیون تومان

_درجه 4

حبس از بیش از 5 تا 10 سال . جزای نقدی بیش از 18 میلیون تومان تا 36 میلیون تومان . انفصال دائم از خدمات دولتی

_درجه 5

حبس بیش از 2 تا 5 سال . جزای نقدی بیش از 8 میلیون تومان تا 18 میلیون تومان . محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از 5 تا 15 سال . ممنوعیت دائم از یک یا چند فعالیت شعلی یا اجتماعی  برای اشخاص حقوقی . ممنوعیت دائم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی .

_درجه 6

حبس بیش از 6 ماه تا دو سال . جزای نقدی بیش از 2 میلیون تومان تا 8 میلیون تومان . شلاق از 31 ضربه تا 74 ضربه و تا 99 ضربه در جرائم منافی عفت . محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از 6 ماه تا 5 سال . انتشار حکم قطعی در رسانه ها . ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت 5 سال . ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت 5 سال . ممنوعیت از صدور برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت 5 سال

_درجه 7

حبس از 91 روز تا 6 ماه . جزای نقدی بیش از 1 میلیون تومان تا 2 دو میلیون تومان . شلاق از 11 ضربه تا 30 ضربه . محرومیت از حقوق اجتماعی تا 6 ماه

_درجه 8

حبس تا 3 ماه . جزای نقدی تا 1 میلیون تومان . شلاق تا 10 ضربه

2_ فقدان سابقه‌ی محکومیت قطعی به مجازات ذیل:

محکومیت قطعی به حد(مجازات حدی)

محکومیت قطعی به نقص یا قطع عضو

محکومیت قطعی به مجازات حبس به بیش از یکسال در جرائم عمدی

محکومیت قطعی به جزای نقدی به بیشتر از 200 هزار تومان

سابقه‌ی محکومیت قطعی دوبار یا بیشتر به علت جرم‌های عمدی با هر میزان مجازات

3_  استحقاق محکوم

باتوجه به سوابق و وضعیت اخلاقیِ محکوم و اینکه آیا او آمادگیِ بهبود و تربیت و تهذیب نفس را دارد یا خیر؟ و سپس با مد نظر قرار دادن این موضوع ممکن است دادگاه اجرای تمام یا بخشی از مجازات را مناسب نداند و قرار تعلیق صادر کند.

_ افرادی که می‌توانند تقاضای تعلیق مجازات کنند

۱. دادستان و قاضی اجرای احکام؛ دادستان و قاضی اجرای احکام پس از اجرای یک سوم مجازات می‌توانند تقاضای تعلیق اجرای مجازات را از دادگاه صادر کننده‌ی حکم بنمایند؛ که البته امکان دارد دادگاه این موضوع را نپذیرد؛ و همچنین تنها دادستان و قاضی اجرای مجازات، می‌توانند درخواست افزایش مدت تعلیق یا لغو قرار تعلیق را بدهند.

۲. محکوم؛ فرد محکوم نیز پس از تحمل اجرای یک سوم مجازات، در صورت دارا بودن شرایط قانونی می‌تواند از دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری، برای مجازاتِ خویش تقاضای تعلیق کند.

_قرار تعلیق مجازات چه زمانی صادر می‌شود؟

چنانچه قاضی دادگاه هنگام صدور حکم محکومیت، وضعیت را برای تعلیق مجازات صلاح نداند، پس از گذشت یک سوم از مجازات مجرم با درخواست مجرم می‌تواند قرار تعلیق مجازات صادر کند.

پس با توجه به قانون جدید مجازات اسلامی، زمان صدور قرار تعلیق اجرای مجازات، حسب مورد هم می‌تواند هنگام صدور حکم و هم پس از گذشت یک سوم از مجازات باشد.

“مجرمی که حکم اجرای مجازات وی به طور کلی معلق شود اگر در بازداشت باشد سریعا آزاد می‌شود“

“قرار تعلیق اجرای مجازات ،توسط دادگاه صادر کننده‌ حکم قطعی ، صادر می‌شود“

جرایمی که غیر قابل تعلیق‌اند

اجرای مجازات در مورد موضوع جرایم ذیل و شروع به آن‌ها قابل تعلیق نیستند:

1- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، خرابکاری در تأسیسات آب، برق، گاز، نفت و مخابرات

2- جرایم سازمان یافته، سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار، آدم ربایی و اسید پاشی

3- قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت با چاقو یا هر نوع اسلحه‌ی دیگر، جرایم علیه عفت عمومی، تشکیل یا اداره‌ی مراکز فساد و فحشا

4- قاچاق عمده‌ی مواد مخدر یا روان گردان، مشروبات الکلی و سلاح و مهمات و قاچاق انسان

5- تعزیر بدل از قصاص نفس، معاونت در قتل عمد و محاربه و افساد فی‌الارض

6-جرایم اقتصادی با موضوع جرم بیش از  10 میلیون تومان

در چه صورتی دستور لغو قرار تعلیق مجازات صادر خواهد شد

طبق ماده‌ی ۵۴ قانون مجازات اسلامی: هرگاه محکوم از تاریخ صدور قرار تا پایان مدت تعلیق، مرتکب یکی از جرائم عمدی موجب حد، قصاص، دیه یا تعزیر تا درجه هفت شود، پس از قطعیت حکم اخیر، دادگاه قرار تعلیق را لغو و دستور اجرای حکم معلق را نیز صادر و مراتب را به دادگاه صادرکننده‌ی قرار تعلیق اعلام می‌کند.

دادگاه به هنگام صدور قرار تعلیق به طور صریح به محکوم اعلام می‌کند که اگر در مدت تعلیق مرتکب یکی از جرائم فوق شود، علاوه بر مجازاتِ جرم اخیر، مجازات معلق نیز درباره‌ی وی اجرا می‌شود.

بر اساس ماده 55 قانون مجازات اسلامی افزون بر موارد ذکر شده، قرار تعلیق اجرای مجازات در موارد زیر نیز لغو می‌شود:

1- احراز سابقه‌ی محکومیت کیفری مؤثر مجرم

2- شخص دارای محکومیت‌های قطعی شده‌ی دیگری هم بوده که مورد تعلیق مجازات قرار گرفته و دادگاه بدون توجه به آن قرار اجرای مجازات را باز هم ملغی کرده باشد.

لازم به ذکر است که علاوه بر تعلیق اجرای مجازات مبحث دیگری به شرح فصل پنجم قانون مجازات اسلامی مواد 40 به بعد تحت عنوان تعویق صدور حکم با همان اهداف یاد شده پیش بینی شده است که ان شاءا… در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.

به منظور سهولت در یاد گیری مطالب مقاله حاضر که به بحث تعلیق مجازات پرداخته شد خواندن سایر مقالات مرتبط به شرح ذیل توصیه می گردد: