خرید خانه کلنگی و قدیمی

بایدها و نبایدهای شهرداری ها و ادارات میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی در صدور جواز ساخت خانه کلنگی و قدیمی

یکی از نکات بسیار مهم حقوقی و کاربردی که بسیاری از اشخاص در معامله املاک یا خانه کلنگی و قدیمی بدان توجه نمی نمایند و از این غفلت به شدت متضرر می گردند عدم توجه به ممنوعیت اعللامی از سوی ادارات میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی  خطاب به شهرداری ها در صدور جواز ساخت و ساز نسبت به املاک یا خانه کلنگی و قدیمی است.

شهرداری :«… باید موافقت اداره میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی برای صدور جواز ساخت ارائه کنید…»!؟

( پاسخی است که ممکن است در مراجعه به شهرداری برای گرفتن جواز ساخت ملک یا خانه کلنگی و قدیمی آن هم چه بسا پس از طی کردن همه مراحل صدور جواز ، روبرو شوید! )

اداره میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی :«… نباید پیش از ثبت ملک به عنوان آثار فرهنگی – تاریخی و یا طی نمودن فرایند مقرر در دستور العمل اجرایی مبادرت به اعلام واجد ارزش فرهنگی – تاریخی بودن ملک یا خانه کلنگی و قدیمی نماید…»

خروجی : در زمان خرید ملک یا خانه کلنگی و قدیمی که در مناطق و بافت قدیمی قرار دارند علاوه بر توجه به تمام مواردی که در خرید یک ملک لازم است بدان توجه نمود (برای آگاهی از نکات کاربردی در خرید ملک به کتاب چرا معامله من باطل شد مراجعه نمایید) موضوع احتمال وقوع ملک در محدوده ضوابط حفاظتی اعلام شده از سوی وزارت میراث فرهنگی نیز باید بررسی و استعلام گردد.

برابر ماده ۳ آیین نامه حفاظت از میراث فرهنگی کشور مصوب سال ۱۳۸۱ شورای امنیت کشور ، شهرداری های سراسر کشور موظفند در هر موردی که راساً اقدام به عملیات عمرانی می نمایند یا مجوز آن را صادر می کنند و مکان عملیات به نحوی از انحاء مشمول ضوابط حفاظتی اعلام شده از سوی وزارت میراث فرهنگی می باشد ، بدوا نظر این وزارتخانه را استعلام نموده و بر اساس آن اقدام نمایند و هرگونه ساخت و ساز ، تخریب ، تعمیرات اساسی و تجدید بنا پس از کسب مجوز از میراث قابل اجرا می باشد. از این رو هر گونه دخل و تصرف در محدوده آثار فرهنگی – تاریخی ، برابر مواد ۵۶۰ ، ۵۶۶ و ۵۶۷ از قانون مجازات اسلامی -تعزیرات و مجازات های بازدارنده – جرم محسوب می شود و پیگرد قانونی دارد.

لازم به ذکر است از طرفی برابر مواد ۱۲ ، ۱۳ و ۱۵ قانون حمایت از مرمت و احیاء بافت های تاریخی مصوب سال ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی ، وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی موظف به بررسی و شناسایی آثار واجد ارزش تاریخی – فرهنگی ، ثبت آن در فهرست آثار ملی ، انجام هرگونه اقدام در جهت حفظ و جلوگیری از تخریب این آثار و اظهارنظر در خصوص کلیه طرح های عمرانی جامع و تفصیلی در رابطه با آنها ، می باشد.

آن چه موجب تنش و بروز مشکلات برای مالکان املاک یا خانه کلنگی و قدیمی می گردد ، اختلاف نظر در مورد واجد ارزش تاریخی بودن یا نبودن بین مالک یا مالکان با کارشناسان ادارات میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی است. اگر چه تشخیص موضوع طبق قانون در صلاحیت خاص کارشناسان ادارات میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی است اما این تشخیص باید از ضابطه تعریف شده در بند ۱ دستورالعمل و فرایند اجرایی پیش بینی شده تبعیت کند.

به عبارتی مرجع تعیین که اداره کل ثبت آثار وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی می باشد باید:

نخست– تشخیص خود را با لحاظ  ارزش های محلی و منطقه ای ، معرفی و به تایید معاون میراث فرهنگی وزیر برساند.

دوم– فرایند اجرایی آثار پیشنهادی خود را طی و اعلام عمومی نماید.

طبق بند ۳ دستورالعمل تعیین آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی ، آثار پیشنهادی برای قرارگیری در فهرست آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی می بایست ابتدا از سوی ادارات کل استان ها شناسایی و پس از بررسی در کمیته های ثبت استانی برخوردار از پرونده مشخصات فنی و اجرایی مطابق چهارچوب ابلاغی وزارت باشند. پرونده اخیر می بایست منضم به صورتجلسه ثبت استان به منظور تصمیم گیری نهایی به معاونت میراث فرهنگی کشور احاله گردد ، معاون میراث فرهنگی کشور بر اساس نظر کمیته ثبت استان یا شورای ملی ثبت آثار و یا پشنهاد اداره کل ثبت آثار ، نسبت به اعلام رسمی واجد ارزش فرهنگی و تاریخی بودن یک اثر یا عدم واجد ارزش بودن آن اقدام می نماید.

بنابراین ملاحظه می گردد که اعلام نظر درباره واجد ارزش بودن املاک ( خانه کلنگی و قدیمی ) برای قرارگیری در فهرست آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی ، در صلاحیت اداره کل ثبت آثار وزارت آن هم پس از تایید معاون میراث فرهنگی کشور است. در حالیکه بسیاری از اظهارنظرهای مربوط به واجد ارزش فرهنگی و تاریخی بودن اماکن ( خانه کلنگی و قدیمی ) فرایند مذکور را طی نمی نمایند و صرفا براساس تصمیمات مدیران استانی و معاونین ادارات کل استان ها صورت می گیرد که ایشان برابر قانون مجاز به اعلام نظر رسمی اعم از رسانه ای و مکتوب نیستند.

لازم به ذکر است برابر قسم پایانی بند ۴ دستور العمل تعیین آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی ، استثنائاَ و تنها در شرایط خاص و با توجه به اهمیت یک اثر، شورای ملی ثبت آثار و همچنین معاون میراث فرهنگی کشور می توانند راساَ و بدون سیر مراحل کمیته ثبت استان به شرح فوق ، نسبت به اعلام واجد ارزش بودن یک ملک یا خانه کلنگی و قدیمی به عنوان اثر فرهنگی و یا تاریخی اقدام نماید.

از این رو چنانچه فرایند مقرر در دستور العمل تعیین آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی رعایت نگردد هر ذینفعی می تواند از طریق دیوان عدالت اداری ضمن اعتراض به ثبت ملک یا خانه کلنگی و قدیمی در فهرست آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی ، ابطال مصوبات ، دستورات و تصمیمات مذکور را که در پاسخ به استعلامات شهرداری ها صادر شده اند را بخواهد.

در این خصوص نمونه ای از آراء صادره دیوان عدالت اداری به شرح ذیل بارگذاری می گردد.

                                        رای بدوی

رای دادگاه تجدیدنظر